پەرلەمانی مانگرتووەكان و پەرلەمانی جبوری
فه‌رید ئه‌سه‌سه‌رد
لە عیراقدا هەردوو پەرلەمانەكەی بەغدا و هەولێر پەك خراون و لە تەنگژەدان. هەرچەنده پەرلەمانەكەی هەولێر بەسەر دوو پەرلەماندا دابەش نەبووە و پەرلەمانەكەی بەغدا پەرلەمانی مانگرتووەكان و پەرلەمانی جبوریی لێ كەوتۆتەوە، بەڵام پەرلەمانەكەی بەغدا هێشتا زۆرتر لێی رادەبینرێ بتوانێ كێشەكانی چارەسەر بكات و یەكگرتوویی خۆی بپارێزێ.
خەریكە هاوسەنگییەك لەنێوان دوو پەرلەمانەكەی بەغدا دێتە دی چونكە هیچ كامێكیان نەیتوانیوە دانیشتنی بانگهێشت بۆ كراو ئەنجام بدا و پێگەی سەرۆكی هەردووكیان لەرزۆكە، یەكێكیان لەبەرئەوەی سەرۆكەكەی كاتییە و ئەوی تر لەبەرئەوەی لەلایەن مانگرتووەكانەوە لەكار خراوە و ئایندەشی نادیارە.
هێشتا ئاراستەكان رون نین بەڵام هەموو فراكسیۆنەكانی ناو پەرلەمان لە سۆنگەی هەست بە لێپرسراوەتی یان لەژێر فشاردا یان لە ترسی دۆخی خراپتر، سەرقاڵی گەڕانن بە دوای چارەسەردا و لە كۆتاییدا هەر دەبێ بیدۆزنەوە. بەڵام رەوتە گشتییەكە زۆرتر بە لای حكومەتێكی تەكنۆكراتدا دەڕوا. هەرچەند تێپەڕاندنی بە بێ ئاستەنگ نابێ و هەرچەند میكانیزمە پەیڕەوكراوەكانی عەبادی هەر لە سەرەتاوە توانجێكی زۆریان لێ گیراوە.
پەیدابونی كتوپڕی پەرلەمانی مانگرتووەكان ئەو پەیامەی گەیاندە عەبادی كە رێ نادرێ سەرەك وەزیرانێكی دەستڕۆیشتوو لە عیراق پەیدا ببێ. دیارە عەبادی هەر لە سەرەتاوە خوێندنەوەیەكی چەوتی بۆ رەوشی پرۆسەی سیاسی هەبوە و وای زانیوە سەركەوتنەكانی لە تكریت و رومادی ئیلهامبەخشن بۆ هەنگاونان بەرەو تاكڕەوی و بێ منەت بون لە دام و دەزگا دەستوورییەكان و دابەشبونە رەگەزی و تایفەگەرییان.
نكوڵی لەوەش ناكرێ كە سیاسەتی عەبادی لە بەرەنجامی كۆتاییدا بۆتە مایەی كۆكردنەوەی سێ دژەكەی خۆی كە مالكی و عەللاوی و موقتەدا سەدرن لە ژێر یەك چەتردا بۆ شكست پێ هێنانی. هەرچەند ئەم هاوپەیمانییە سێقۆڵییە زۆر تەمەن كورت بوو، بەڵام خودی پەیدابونی هاوپەیمانیە ناپێشبینیكراوەكە نیشانەی ئاڵۆزیی بارودۆخی عیراقەو ئاماژەیەكیشە بۆ نەبونی هیچ بەربەستێك لەبەردەم سەرهه‌ڵدانی گۆڕانكاریی دراماتیكیی ناچاوەڕوانكراو و گۆڕانی هاوكێشەكان بەخێرایی و زیادبونی دیاردەی سەنگەر گواستنەوە.
لەم دۆخە ئاڵۆزەدا سەلیم جبوریی سەرۆكی پەرلەمان لەژێر هەڕەشەی لابردن دایە. تا ئێستا لەناو پەرلەمانی مانگرتووەكاندا دوو ئاراستە هەیە كە هیچ كامێكیان یەكلا نەبۆتەوە.
یەكێكیان داوای گۆڕینی جبوری دەكات و ئەوی تر داواكارە چانسێكی تری پێ بدرێ. ئەگەر جبوری لە پۆستەكەی هێڵدرایەوە، ناتوانێ رۆڵێكی كارا بگێڕێ و ئەگەر لە كاریش خرا هیچ بەڵگەیەك لەسەر ئەوە نییە كە جێگرەوەكەی لەو بەهێزتر دەبێ. ئەمەش دەشێ ببێ بە مایەی بەهێزبونی رۆڵی فراكسیۆنە سیاسییەكانی ناو پەرلەمان بەرامبەر بە دەسەڵاتی راپەڕاندن.
ئەمە بەم مانایە دێ كە دەشێ ئەو ئەنجومەنی نوێنەرانەی كە پاش قەیرانەكە پەیدا دەبێ، زۆر ئەكتیڤتر و هەڵسوڕاوتر بێ و زۆرتر بە تەنگ پڕۆسەی چاكسازییەوە بێ.
پشتگیریكردنی حكومەتی تەكنۆكرات نیشانەی ئەوەیە كە ئاراستەكە بەرەو نەهێشتن یان تەنگەبەركردنی پشكی حزبەكان لەناو دام و دەزگا گشتییەكان دەڕوا. ئەم هەنگاوە رۆڵی حزبەكان لەناو نابا بەڵام تا ئەندازەیەكی زۆر لاوازی دەكات. هەر بەم مانایە سەرۆك فوئاد مەعسوم لە وتارەكەیدا بۆ گەلانی عیراق داوای چاكسازیی راستەقینەی كرد بە جۆرێك كە ببێتە مایەی كۆتایی هێنان بە دابەشكردنی پۆستەكان بەسەر حزبەكاندا و دۆزینەوەی رێگە چارەیەكی گونجاو بۆ كێشە ئابوورییەكان. وتارەكەی سەرۆك مەعسوم نكۆڵی لەوە ناكا كە دیموكراسی بە بێ حزبایەتی نابێ بەڵام لە هەمان كاتدا سەرنج بەلای ئەوەدا رادەكێشێ كە ئەزمونی دابەشكردنی پۆستەكان بە شێوەیەكی ستوونی بەسەر حزبەكاندا خەریكە وڵات بەرەو كارەسات دەبات.
PM:05:42:18/04/2016
ئه‌م بابه‌ته 3013
جار خوێنراوه‌ته‌وه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی