موسڵی دوای داعش
د.بەختیار شاوەیس
بەهەموو پێودانگێكی سیاسی و سەربازی و باكگراوندێكی مێژوویی و هەڵدانەوەیەكی ئیتنی و مەزهەبی دۆخی موسڵ و دەرهاویشتەكانی لەسەر ئایندەی پێكهاتەكان پر لە گرێژنە و بەیەكداكێشان و ئاڵۆزی دەبێت، ئەمە ئەگەر ئەوەمان لەبیرنەچێت كە سەرەرای بەرێوەچوونی پرۆسەی ئازادكردنی پارێزگاكە بەسەركەوتوویی لەسەرەتاكانی دەستپێكردنیدا، بەڵام پێناچێت هەروا ئاسان بێت و وا لێكدەدرێتەوە كە تیرۆریستانی داعش چەقی شەرەكە بۆ ناوەراستی شارەكە بگوازنەوە و داعشگاكانیان لەناو سەنتەر كردبێتە سەنگی مەحەكی پاشماوەی تاوانكاریان.
لەگەڵ هەموو ئەو ئەگەرە كراوانەدا ئێمە حاڵی حازر لەبەردەم قۆناغی دوای داعشین لە موسڵ، شارێك كە لە ڕەهەندێكەوە دووساڵ لەمەووبەر و لەحوزەیرانەكەیدا بووە سەرەتای بڵاوبوونەوەی هەیمەنەی داعشیزم بەدونیادا و ئەم رێكخراوە توندرەوە جیهادیەی لە كۆڵانەكانی ڕەقەوە گواستەوە یۆ ئایدیایەكی ترسناكی كوژەری تۆقێنەر كە جگە لە گرتنی سێیەكی خاكی عیراق و شەركردن لەنزیك فرۆكەخانەی بەغدا و ناوچەكانی لیبیا، هەروەها گەراكانی ناردە ئەوروپای دونیای مۆدێرن و نەك شارلی ئیبۆ لە پاریس بەڵكو لە چەندین شوێنی دیكەی هەستیار و گرنگ تۆوی ترسی چاند، هەروەك لە ڕەهەندێكی دیكەوە موسڵ لەم قۆناغەدا دەبێتە خاڵی بەیەكداكێشانەكانی ئیتنیەت و مەزهەبی ناوخۆیی و بەرژەوەندی ئیقلیمی كە ئەمەش بەشێوەیەك لەشێوەكان دەرهاویشتەی ئەو سروشتی دیمۆگرافیەیە كە سەدان ساڵە لەسەری بونیادنراوە.
قوڵایی ئەم مەسەلەیە لەوەوە سەرچاوەی گرتوە، كە ئەو هێز و لەشكرە زۆر و زەوەندە جۆراو جۆرەی كەبەشداری لەپرۆسەكەدا كردووە یان ماتەماتی بەشداریكردنیەتی چەندێك غەمی لێدانیەتی لەداعش ئەوەندە و زیاتریش هەڵوەدای ئایندەی موسڵ و ئیدارەدانیەتی و دەیەوێت هەرلەئێستاوە بەشەكەی خۆی لە كێكەكە دیاری بكات، بەتایبەتی توركیا و دارودەستەكەی كە بەهۆی ئاك پارتی و ئەردۆگانەوە خەونی گەڕانەوەی خەلافەتی عوسمانی لە مێشكیدایە و دەیەوێت لە زیندووكردنەوەی ویلایەتی موسڵەوە ئەم خەونە بەدیبهێنێت، بەمانایەكی دیكە، ئەگەرەكانی پۆست داعش لەوەدا خۆی دەبینێتەوە كە خەلافەتەكەی ئەبوبەكری بەغدادی كە لە موسڵ ڕایگەیاند، بگۆڕێت بۆ خەلافەتێكی نەزۆكی ئەردۆگانی.
لە سۆنگەیەكی دیكەوە، شرۆڤەكردنی زەمەن لەم پرۆسەیەدا شوێنی هەڵوێستە لەسەركردنە كە موسڵ بە خاڵی بەیەكگەیشتنی بەرژەوەندیەكانی هیلاری – عەبادی ناوزەندی دەكەین، بەشێوەیەك كە كاتی دەستیپێكردنی ڕزگاركردنی موسڵ ئەو كاتە بەسودەیە كە هەم باڵی دیوكراتەكان لە ئەمەریكا و باڵی عەبادیەكان لە دەوڵەتی یاسای عیراقدا دەتوانن بەرهەمەكەی بۆ ململانێ ناوخۆیەكان بەكاربهێنن و سەركەون بەسەر نەیارەكانیان و لە كەمتر لە دوو هەفتەی هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی ئەمریكا بیكەنە گرەنتی گەشتنی هیلاری بە كۆشكی سپی وەك چۆن ئۆباما لەساڵی ٢٠١١ كوشتنی بن لادنی بۆ دووبارە هەڵبژاردنەوەی بەكارهێناو سەریشكەوت، هەروەها لەم لایشەوە ئەو دەنگانەی پێ كبكرێتەوە كە لەناو پەرلەمانی عێراقیدا هەبوون بۆ مەسەلەی ئیستجوابی عەبادی و سەندنەوەی متمانە لە سەرۆك وەزیران.
موسڵ ئەگەر چەقی ئەم ململانێیە ناوخۆیی و ئیقلیمی و نێودەوڵەتیە بێت و ئەگەر تێكەڵەیەك بێت لە نەتەوە و زمان و مەزهەب و كلتووری هەمەرەنگ، ئەی ئەبێت كورد كەبەشێك لەخاكەكەی كە كێشەی چەندین ساڵەی لەسەری هەیە لەكوێی هاوكێشەی دوای داعشدا بێت؟ ئەبێ سەركردایەتیەكەی كە چوونە بەغداد و لەگەڵ كاربەدەستانی پایتەختە عیراقیەكە دانیشتنیان كرد گەشتوونەتە كام ڕێككەوتن بۆ قۆناغی دوای ئازادكردنی؟ ئەی ئەبێت كە بڕیاری ئەوە دراوە پێشمەرگە بە خوێن قوربانی بدات لە ئازادكردنی موسڵدا كام گرەنتیە وەرگیراوە بۆ دووبارەنەبوونەوەی سیناریۆ تاڵەكانی ڕابردوو؟ بۆ ئەو سیناریۆیانەی كە جگەلە حەقیقەتە مێژوویەكانی كوردستانی بوونی بەشێك لە خاكی موسڵ و هەروەها سەرباری بەدەستووری چارەسەركردنی مەسەلەی خاك (مادەی ١٤٠)، سەرەڕای ئەوەی كە كورد لە دواین هەڵبژاردنی پارێزگاكان لە موسڵ ١٢ كورسی بەدەستهێنا، بەڵام حەدباییەكانی ئەسیڵ نوجێفی كە ١٨ كورسییان هێنا بوو لە حكومەتی خۆجێی كوردیان كردە دەرەوە.
هەموو ئەم پرسیارانە و زۆرتریش پرسیاری سادەی هاوڵاتین لەشەقام و زۆر گرنگە و پێویستیشە كە سەركردایەتی سیاسی كوردستان پلانی پێشوەختی بۆی هەبووبێت، لە دەستدانی ئەم دەرفەتە هەربەتەنها بەفیرۆدانی خوێنی پێشمەرگە نییە، بەڵكو سەرەتایەكی ترسناكە بۆ لەدەستدانی تەواوی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكانی دیكە لە كەركوك و خانەقین و دووز و دەبێت هەربەوە ڕازی نەبین كە حەیدر عەبادی بڵێت، بۆ یەكەمجار پێشمەرگە شان بەشانی سوپای عیراق شەری تیرۆریستان دەكات، بەڵكو لەمە گرنگتر هەبوونی دیكۆمێنتێكی باوەرپێكراوە بۆ موسڵی دوای داعش، كە مافەكانی كوردستانیانی تیا پارێزراو بێت، كوردەواریش لە دێرین زەمانەوە دەڵێت، مارانگەز لەخشەی مار دەترسێت.
PM:07:07:23/10/2016
ئه‌م بابه‌ته 2662
جار خوێنراوه‌ته‌وه
هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی